Zehaztasun onkologia eta adimen artifiziala

Minbiziaren aurkako Mundu Egunaren harira.

Francisco Planes, Adimen Artifizialeko katedraduna eta Ikerketa zuzendariordea Tecnun 

Duela bi urte, Covid-19 pandemia piztu baino pixka bat lehenago, Minbiziaren aurkako Mundu Eguna gogoratu nuen, gaixotasun honen aurkako borrokan baikor agertuz. Nire baikortasuna zehaztasun onkologiaren hazkuntzan oinarritzen zen, tumoreen heterogeneotasuna eta paziente bakoitzari zuzendutako terapia pertsonalizatuak aplikatzeko beharra aitortzen duen ikerketa-paradigma berri bat, bereizmen handiko teknologia molekularreko informazioa erabiliz, hala nola genomika. Aldi berean, ikerketa-ingurune gero eta egokiagoa hautematen zuen, datu gehiago eta hobeak prezio merkeagoan, biltegiratze-gaitasun eta konputazio-ahalmen handiagoarekin eta adimen artifizialean eta bioinformatikan oso trebatuta dauden profesionalak. Horrek guztiak abian ditugun proiektu ugarien emaitzekiko ilusio orokorra piztu zuen.  

Ukaezina da Covid-19 pandemiak maila ezberdinetan minbiziaren aurkako borrokan eragin negatiboa izan duela. Lehenik eta behin, gaixotasunari konplikazio gehigarri bat gehitzen dioten pazienteei beraiei, dagoeneko konplexuak diren tratamenduak aplikatzea zailduz. Gainera, pandemiak sortutako osasun blokeoak minbizi-gaixo berrien diagnostikoa eta tratamendua atzeratu ditu, eta horrek eragin du pertsona horien osasunean. Errealitate hau ez da arazo txikia, diagnostiko goiztiarrak gaixo gehienentzako sendatzeko aukerak nabarmen handitzen dituelako. Aurrekari horren aurrean, zehaztasun onkologiaren emaitzak lausoak direla dirudi eta bi urte geroago nora gauden eta nora goazen galde daiteke.

Berri ona da doitasun onkologikoaren ikerketa ez dela gelditu garai nahasi hauetan. Ohiko kimioterapia-tratamenduekiko oso erresistenteak diren tumoreei zuzendutako terapien eskaintza gero eta zabalagoa da. Duela hilabete batzuk, Estatu Batuetako Food and Drug Administration (FDA) KRAS genearen (KRAS G12C) mutazio espezifiko bat zuten biriketako minbiziaren gaixoei zuzendutako lehen sendagaia onartu zuen, aurretik oso pronostiko txarrarekin lotutako alterazio genomikoa. . Mutazio espezifiko hau duten tumoreak, orain arte, droga-terapien aurrean erresistenteak ziren, beraz, albiste honek zientziaren balioa berresten du eta itxaropen dosi bat ematen du.

Beraz, zehaztasun onkologia gaur egun dugun errealitatea da eta datozen urteetan markatzaile genomikoen panelak erabiliko dira praktika klinikoan minbiziaren tratamenduak optimizatzeko . Zentzu honetan, gure osasun sistemak izango duen erronka handietako bat tumoreen ezaugarri horiek identifikatu ahal izateko beharrezkoak diren plataforma teknologikoak modu eraginkorrean integratzea eta kudeatzea izango da.

Dena den, ikerketaren alorrean, gero eta kontzienteago gara hori ez dela nahikoa. Pazientearekiko -eta ez gaixotasunarekiko bakarrik- egiten den ibilbideak ikuspegi holistikoak eta dimentsio anitzeko azterketak eskatzen ditu, tumoreen alterazio horien karakterizaziotik haratago. Adibide batzuk aipatzearren, zelula bakarreko teknologiak pazientearen terapiaren aurkako erresistentzian zuzenean parte hartzen duen tumore-ekosistema hobeto definitzen laguntzen ari dira. Beste teknologia metagenomiko batzuek hesteetako mikrobiotak tumoreen garapenean eta gaixo baten erantzun immunologikoan jokatzen duen papera ulertzen laguntzen digute. Era berean, oso erabilgarriak dira tumoreen nutrizio-mendekotasunak eta minbiziaren tratamenduak osatu ditzaketen dieta pertsonalizatuak identifikatzea ahalbidetzen duten metabolomika-teknologiak . Helburua lortzeko eta tratamendu pertsonalizatuak garatzeko gai garen ala ez datu kopuru handi eta anitz hori integratzeko eta gaixoarentzat ezagutza erabilgarria eta praktikoa bihurtzeko dugun gaitasunaren araberakoa izango da. Ez dago zalantzarik doitasun onkologiaren etorkizuna big dataren eta adimen artifizialaren eskuetan dagoela.