Azken danak larriki kaltetutako autonomia erkidegoetatik etenik gabe heldu zaizkigun albiste eta irudi lazgarriek krisiak saihestezinak direla gogoratzen digute eta, ekiditen ahalegindu arren, beti gertatuko direla, era batera edo bestera.

Krisia, definizioz, ustekabean gertatzen den gertaera bat da, egoera normala aldatzen duena, ondorio latzak sortzen dituena, eta horri aurre egiteko aparteko baliabideak behar dituena. Larrialdi bat krisi bilakatzen duten ezaugarriak tamaina eta nola ustekabekoa izan daitekeen egoera dira.

Horregatik guztiagatik, eta Karl E. Weick eta Kathleen M. Sutcliffe -ren Managing the Unexpected liburu ospetsuan oinarrituta, garrantzitsua deritzot azken dana-ren kudeaketari buruz hausnartzea. Liburu honek hondamendi hau bezalako ustekabeko egoerak modu eraginkorrean kudeatzeko aukera ematen duten bost printzipioak definitzen ditu.

Lehen printzipioa: porrotaren kezka
Lehenengoa porrotaren inguruko kezka da. Beharrezkoa da etengabe alertan egon, egoeraren jarraipena eginez, krisia eragin dezakeen edozein fenomenori aurrea hartzeko. Gaur egun ibaietan uholdeen berri ematen diguten sentsoreak ditugu instalatuta, eta horrela uholde posible bat iragartzen dute.

Modu berean, egungo eguraldi ereduek krisia eragin dezaketen muturreko eguraldi-gertaerak zehaztasun handiz aurreikusten laguntzen digute. Horrez gain, Espainian 2022ko urrian ezarri zen biztanleriari abisu goiztiarreko ES-Alerta sistemari esker, gizartea arriskuaz ohartarazi eta haien segurtasuna bermatzeko egin behar dituen ekintzei buruzko aginduak emateko aukera ematen du.

Dena den, tresna hauek guztiak eraginkorrak izan daitezen, oraindik ere gizaki baten presentzia behar da, lortutako datuak eta emaitzak interpretatzeko eta horrela beharrezko neurriak hartzeko. Danaren kasuan, teknologiek muturreko egoeraz ohartarazi zuten, baina biztanleriaren alerta ez zen behar bezain aldez aurretik iritsi neurriak hartzeko eta biktimak saihesteko.

Bigarren printzipioa: sinplifikatzeko errezeloa
Krisiak gertaera konplexuak dira: zaila da aurreikustea non eta noiz gertatuko diren eta nola hedatuko diren hirian edo eskualdean. Gainera, azpiegitura kritikoen arteko interkonexio handiak gertakariaren hedapena errazten du, energia, ura, garraioa eta telekomunikazioak bezalako ezinbesteko hornikuntzak eraginez, eta horrek are gehiago areagotzen ditu bere inpaktuak.

Azken Dana-ko euriteek uholdeak eta uholdeak eragin zituzten zerbitzu kritikoak (telekomunikazioak, energia eta garraioak) eta horrek are zaildu egin zuen krisiaren nondik norakoak eta larrialdi zerbitzuen eta herritarren arteko bi norabideko komunikazioa jakitea. Gertaera kudeatzeko orduan, ez dira kontuan hartu euriteek ibaian behera eragin ditzaketen kaska-efektuak eta azpiegitura kritikoetan duten eragina.

Beraz, prebentzio-neurriak ezartzerakoan, beharrezkoa da pentsamendu sistemikoa hartzea, elkarren menpeko diren sistemei eragiten dieten kaska-efektuak ikusteko eta euste-neurriak ezartzeko, sistema erredundanteak barne, hala nola, sorgailuak edo erredundanteak ahalbidetzen dituzten sareak mantendu beharreko zerbitzuak.

Hirugarren printzipioa: eragiketekiko sentikortasuna
Hirugarrena "eragiketekiko sentsibilitatea" da. Beharrezkoa da protokolo eta prozedura guztiak behar bezala betetzen direla ziurtatzea. Agente bakoitzak egoera bakoitzean ezarri behar dituen erantzukizunak eta ekintzak zehatz-mehatz zehazten dira larrialdietarako ekintza-planetan. Hala ere, batzuetan, krisi-kudeatzaileek ahalik eta gehien itxaroten dute alerta-maila maximoak ezarri aurretik, maila horiek debekuak baitituzte herritarren eguneroko bizitzan.

Bere aldetik, herritarrek ere zeregin garrantzitsua betetzen dute larrialdi zerbitzuek iradokitzen dituzten gomendioak eta ekintzak betetzeko orduan. Danaren kasuan, nahiz eta AEMETek goizeko 08:04etan gehienezko abisua eman eta Jukarreko Konfederazio Hidrologikoak 12:00etatik 19:00etara ibaien emariei buruz hainbat komunikazio eta jakinarazpen eman arren, herritarrentzako alerta. ez zen 20:00ak arte iritsi.

Laugarren printzipioa: erresilientziaren aldeko konpromisoa
Beharrezkoa da inprobisazioa eta egoera ezezagunetara egokitzea erraztuko duten gaitasunak garatzea, erabakiak egoeraren informazio eta ezagutza gutxirekin hartuta. Horregatik, danaren kasuan etengabe ikusi dugu neurriak nola inprobisatzen ziren. Inprobisazioak akatsak egitea eta zuzendu beharra suposatzen badu ere, garrantzitsua da arazoari buruzko erabakiak modu koordinatuan hartzea, ahalik eta azkarren erantzun eta berreskuratu ahal izateko.

Bosgarren printzipioa: adituekiko begirunea
Garrantzitsua da balizko arazoari buruzko ezagutza dutenek jarduteko neurriak ezartzerakoan agintea har dezaten. Valentziako Generalitatearen kasuan, AEMET da hondamendia eragin dezaketen meteorologia fenomenoez ohartarazten duen agentzia eta konfederazio hidrologikoek ibaien emariei buruzko datuak dituzte, baina aldundiaren ardura da – Babes zibilaren bitartez eta larrialdietako arduradunak–, beharrezko alerta-maila ezarri eta gizarteari helarazi.

Hiru entitate hauek ez daude aterki beraren pean, eta horrek koordinazioa eta erabaki egokiak hartzea zailtzen du. Zenbait autonomia-erkidegotan, hala nola, Euskadin, EUSKALMET meteorologia agentzia eta Eusko Jaurlaritzaren larrialdi zerbitzua (112) sail berekoak dira, eta horrek informazioa trukatzea errazten du eta egoeraren larritasuna hobeto ulertzen.

Dagoeneko krisia gertatu da eta orain premiazkoa da kaltetutako lurraldeak azkar eta egoki berreskuratzeko neurriak hartzea. Ekonomia, teknika eta azpiegitura, antolaketa, gizarte eta ingurumen neurriak beharrezkoak dira udalerri hauei etorkizun oparoa bermatzeko. Eskualde erresilienteak krisi batetik ikasteko eta indartsuago irteteko gai direnak dira.

Artikulu hau The Conversation- en argitaratu zen jatorriz. Irakurri jatorrizkoa .